ادرار، بعد از تولید در کلیه‌ها، از مسیر لگنچه و حالب جریان پیدا کرده و به مثانه ریخته می‌شود. در حالت معمول در مدتی که مثانه از ادرار پر می‌شود، دریچه‌ های محل اتصال حالب به مثانه، اجازه نمی‌دهند ادرار از مثانه به سمت حالب بازگردد. مکانیسم عمل این دریچه ها در حقیقت همان طولی از حالب است که در جدار عظلانی مثانه قرار دارد. با پر شدن مثانه ادرار به جدار عظلانی مثانه فشار وارد کرده و با بستن دریچه انتهای حالب مانع از برگشت ادرار به سمت بالا می‌شود. به هر علتی مکانیسم فوق مختل شود و ادرار از حالب به سمت بالا و سپس به کلیه وارد شود، ریفلاکس یا برگشت ادراری ایجاد می‌شود. این عارضه در یک و یا هر دو کلیه می‌تواند رخ دهد.

به لحاظ علت شناسی این بیماری به دو دسته تقسیم می‌گردد:

افتراق فرم اولیه و ثانویه برگشت ادراری بسیار مهم می‌باشد، زیرا برنامه درمانی را کاملا تغییر می‌دهد.

ریفلاکس ادراری بر اساس شدت به پنج گروه تقسیم بندی می‌شود :

این نوع سنگ می تواند باعث انسداد کامل ادرار شود که این امر می تواند در مدت هشت هفته باعث نابودی کلیه همان سمت گردد. بنابراین اگر این انسداد دوطرفه باشد و یا بیمار فقط یک کلیه داشته باشد، بیمار هیچ دفع ادراری نخواهد داشت. از این رو نیاز به اقدام فوری به منظور برطرف کردن انسداد دارد.

علائم بیماری ریفلاکس ادراری

برگشت ادراری به خودی خود بدون علامت است. لیکن نظر به اینکه حرکت رو به بالای باکتری‌ها از مثانه به کلیه‌ها امکان عفونت کلیه‌ را افزایش داده و می‌تواند باعث تخریب و از کار افتادن کلیه‌ها شود اغلب موارد برگشت ادراری بدنبال عفونت ادراری تشخیص داده می‌شوند. عفونت ادراری با سوزش ادرار، تغییر رنگ ادرار و بد بو شدن آن همراه است. در صورتیکه عفونت ادامه یابد تب نیز دیده می‌شود. در تب نوزادان نیز در صورتیکه علت مشخصی پیدا نشد باید به فکر عفونت ادراری باشیم. نکته بسیار مهم در تشخیص برگشت ادراری این است که عفونت ادراری در اطفال باید بسیار جدی گرفته شود. با بروز هر گونه علامتی که مشکوک به عفونت ادراری است کشت ادرار انجام شود و در صورت اثبات عفونت ادراری بررسی از نظر برگشت ادراری انجام شود.

نحوه تشخیص ریفلاکس ادراری

سرطان مثانه

درمان ریفلاکس ادراری

با توجه به درجه ریفلاکس، درمان متفاوت است. درجه یک و دو نیاز به عمل جراحی ندارد و بیمار باید مراقب علائم عفونت ادراری باشد و برای پیشگیری از عفونت، تجویز آنتی بیوتیک صورت خواهد گرفت. پس با کنترل و درمان طبی مناسب، در۸۰ درصد موارد ریفلاکس ادراری با شدت پایین، بدون عمل جراحی بهبود می‌یابد.

ولی در درجات بالاتر برای درمان نیاز به عمل جراحی است. در مواردی که شدت برگشت ادراری بالاست یا با گذشت زمان بیشتر می‌شود و نیز در مواردی که آسیب کلیه ها در اثر برگشت ادراری بیشتر می‌شود یا در مواردی که استریل نگه داشتن ادرار مقدور نیست و علی رغم مصرف آنتی بیوتیک، عفونت ادراری عود می‌کند و به ویژه در دخترهایی که بعد از سن پنج سالگی برگشت ادراری آنها باقیست، درمان جراحی پیشنهاد می شود. عمل جراحی به منظور تأمین طول مناسب حالب زیر مخاطی در مثانه انجام می‌شود که به روش های مختلف انجام می‌گیرد.